Ram leh Hnam tana thawhpui duh tak te,
Vawiin hian ka nunah thil inthlakthleng lianpui (paradigm shift) a thleng a, chumi avanga ka zamna (nervousness) leh ka phurna (desire) hi a inbuktawk viau a ni. Hun rei tak keimaha politik thingthu nung inmut reng chu a alh chhuak ta ni-ah ka ngai a ni. Politik ngaihventu leh ram kalsiam vei mi ni mah ila, he thutlukna lian tak siam tur hian mahni leh chhungkua pawh kan inpeih a ngai a. Khawthlang Hachhek Zawlnuam mi ka ni a, chhungkaw kual kan lo hnih thum ve dih diah tawh nen, kan inmun chhung pawh a rei viau mai. Chutiang chuan ni 2/1 thil thua thutlukna siam ka ni lo a; nu leh pa, u leh nau, thenrual ṭha te kan inrawn tlang a. Kan ram hmasawn nan theihtawpa thawk turin politik a pawimawh si a, chu politik-a rahbi thar rap tur chuan rilru ka siamfel ta a ni; chuvang chuan he hun hi ka ngaihlu em em a ni. Khawl thil, a siamtuin a duh ang taka duan, mahse a tak tak ni si lo (demo copy) kha, a tak tak hman tlak (new model) kan lo ni dawn ta niin kan inhria a ni. Party-a lut tur hian tuma’n min sawm lo a, hun rei tak ngun taka ka ngaihtuah hnuin keiman thutlukna ka siam a, Party hotute ka be pawp ve tawp mai a ni; mi tihdan a ni em tih lam pawh ka ngaihtuah chiah lo.
Engatinge Politik khawvela ka pen luh ve tak? Sawi tur tam tak zingah thil 2/1 chauh han sawi ila: Ram kalsiam ngun taka kan thlirin political will a pawimawh a, chumi atan chuan political party a pawimawh hmasa ber; chuvangin duh thlan tur (choice) ṭha ber hi a chiangin ka hria, hetah hian a bul ṭan thar theih kan inbeisei a ni. Tin, kan lehkhazir ve lai te leh youth movement kan buaipui ve lai aṭanga kan lo sawi ve fo:- inrelbawlnaa mawhphurhna insemzai (decentralization of administration) te, sawrkar hi thilthlawnpek semtu nilova hmasawnna kuangfung duangtu (development facilitator) a nih thu te, ram mipuite tana hmasawnna policy ruangam ṭha leh tlo te hi beisei tur awmin ka hria a ni. Chutih rualin, keimah lamah thung chuan sum leh pai, thiamna sang chhuan tur engmah ka nei lo. Thawhrimna nena kan chi tuh rah te kan ramin a la seng ngei beiseiin, lawmman leh mahni ropuina tur zawng lovin, thil ropui tak tih tumna rilru ka inputtir thung si a ni. Mumal lo leh kanglang taka thil ti mai mai lovin, inpekna thinlung nen, hlawhtlin chaka tuihalin, hna thawk tura rilru siamfelin ka lo pen lut a ni.
Kum za bi 21-naah kan awm a, mithiamte chuan Industrial Revolution Vawi 4-na hun ti te in an sawi a, post-modernism ngaihtuahnain min nuai mek bawk. Philosophy tualzawlah chuan thudik bik a awm lo (there is no absolute truth) tiin theory chi hrang hrang a leng nuai nuai a, mahnia dinna nghet (principle) mumal neihloh phei chuan ‘kut-chi-lo’ hawi ve mai mai theih a ni; politik khawvelah phei chuan a ni lehzual. Amaherawhchu, nang leh kei hi he khawvelah hian mihring niin kan awm ve a, keimahni ṭheuha awm ding leh vei thliar thiamna hian min kaihruai se, chu chuan politik-ah pawh a tak tak (action)-a thil ṭha ti turin min chher ang tih hi thudik chuai ngai lo tur a ni.
Politika ka innghahna lungphum tawite sawi hram ka duh; 1960 kum laihawlah Latin America aṭanga rawn zi chhuak Zalenna Theology hi ka innghahna a ni. Nunna leh thihna hi kan thu ni hauh lo mah se, a minung damlaiten mihring nihna dinhmun duhawm zawk kan chan theih nana hnathawh tluka ngaihsan tur thil dang engmah a awm lo. He hna thawh nan politik tluka thil ṭha leh remchang a awm lo. Hetiang politik hi chhandamna famkim huangchhung a nih ngei ka ring nghet tlat a. Hemi atana kan theihtawp chhuah hi kan theihtawk a ni a, a bak chu a petu thu a ni. Nimahse a petu ngaihpawimawh zawng tak a nih ka ring tlat! A chhan chu tlang chungah khan a lo sawi zo vek tawh a ni. Ram kalsiam kan thlir chik poh leh kan rilru a thawpik ringawt mai ṭhin te hi a fel lo; Mizo Kristian kan nih chhung chuan ram mipuite beiseina nung siamsak turin tih theih kan nei a, kan tih duh leh duhloh (will) ah a innghat a ni.
Indian chhul chhuak zinga Nobel Prize dawng hmasa ber Rabindranath Tagore-an kum 1910-a a lo chham chhuah tawh dungthulin “hlauhna awmlohna hmun, hriatna zalenna hmun, dikna luipui a luanna hmun, he hnam hian inchhuang taka kan lu kan chawisan theihna hmun, hah pawh sawilova raltiang ram kan kai theihna atana kan thawhna hmun,” he hmunah ngei hian kan Zoram hi kaitho leh turin kan zavaiin i ṭangrual ang u.
Ka lawm e.
Comments